Büyükanneler ve büyükbabalar, çocuklara şeker vermek, kuralları esnetmek ve “bir kere bir şey olmaz” demekte ustadır. Ancak bu sevgi dolu yaklaşım, genç yetişkin torunlar söz konusu olduğunda beklenmedik sorunlara yol açabilir. Özellikle 18-25 yaş aralığındaki gençlerin hayatlarına aşırı müsamahakar bir büyükbabanın müdahalesi, onların yetişkin dünyasına sağlıklı bir geçiş yapmasını engelleyebilir. Bu durumda hem ebeveynler hem de büyükbabalar hassas bir dengede yürümek zorundadır.
Genç Yetişkinlerde Sorumluluk Gelişimi Nasıl Etkilenir?
Gelişim psikologları, 18-25 yaş arasını genellikle “yeni yetişkinlik dönemi” olarak tanımlar. Bu dönemde beyindeki prefrontal korteks hâlâ gelişmektedir ve bu alan karar verme, dürtü kontrolü ve sonuç öngörme gibi yetişkin becerileriyle doğrudan ilişkilidir. Bir büyükbabanın her durumda “sorun değil, ben hallederim” yaklaşımı, torunun bu kritik becerileri geliştirmesini engeller.
Örneğin, 22 yaşındaki bir torun mali zorluk yaşadığında büyükbabası her seferinde yardıma koşuyorsa, genç bütçe yönetimi, önceliklendirme ve harcamalarının sonuçlarını deneyimleme fırsatını kaçırır. Beyindeki sinirsel bağlantıların deneyimlerle güçlendiği bilinmektedir. Yani sorumluluklardan korunmak, aslında beynin olgunlaşmasını geciktirebilir.
Kuşaklar Arası Çatışmanın Ardındaki Gerçek Neden
Ebeveynler çocuklarına sınır koymaya çalışırken, büyükbabaların bu sınırları görmezden gelmesi bir sadakat çatışması yaratır. Ancak bu durumun arkasında genellikle derin duygusal nedenler vardır. Birçok büyükbaba, kendi çocuklarını yetiştirirken yeterince “yumuşak” olamadığını düşünür ve torunlarına bu eksikliği telafi etme fırsatı olarak bakar.
Aile terapistleri, kuşaklar arası sınırların bulanıklaşmasının tüm aile dinamiklerini etkilediğini vurgular. Büyükbaba torununa sürekli “kaçış yolu” sunduğunda, anne-babanın otoritesi zayıflar ve genç yetişkin hangi kuralların gerçekten geçerli olduğunu anlayamaz. Bu durum, toplumdaki diğer otorite figürlerine karşı da benzer bir tutum geliştirmesine neden olabilir.
Hoşgörü ile Sınırsızlık Arasındaki İnce Çizgi
Büyükanne ve büyükbabaların torunlarına karşı daha esnek olması, aslında sağlıklı bir aile yapısının parçasıdır. Büyükanne-büyükbaba desteğinin çocukların duygusal dayanıklılığını artırdığı bilinmektedir. Sorun, desteğin “koşulsuz kurtarma operasyonuna” dönüşmesidir.
Sağlıklı hoşgörü şöyle görünür: Torun iş görüşmesinde başarısız olduğunda büyükbaba onu dinler, duygularını paylaşır ve moral verir. Sınırsızlık ise şöyledir: Torun işe gitmek istemediğinde büyükbaba ona harçlık vermeye devam eder ve iş aramasına gerek olmadığını söyler. İlki destek, ikincisi ise engelleme haline gelir.
Ebeveynler İçin Stratejik Yaklaşımlar
Bu durumda anne-babalar genellikle ikilem yaşar: Çocuklarını korumak isterken, kendi ebeveynlerini de incitmek istemezler. Ancak hareketsiz kalmak, sorunun büyümesine neden olur.
Özel Konuşma Tekniği
Büyükbabayla baş başa, suçlamadan bir konuşma yapın. “Baba, biliyorum ki Ahmet’e çok değer veriyorsun ve ona en iyisini istiyorsun. Ben de aynı şekilde hissediyorum. Ancak Ahmet’in kendi ayakları üzerinde durabilmesi için bazı zorluklarla yüzleşmesi gerekiyor” gibi bir başlangıç, savunmacı tepkileri azaltır. İletişim uzmanları, “sen dili” yerine “ben dili” kullanmanın çatışmaları azalttığını belirtir.
Rol Ayrımını Netleştirin
Büyükbabanın rolünün duygusal destek sağlamak olduğunu, pratik sorumlulukların ise torunun kendisine ait olduğunu açıklayın. Örneğin: “Ahmet’le vakit geçirmeni ve ona tavsiyeler vermeni çok istiyoruz. Ancak mali konularda verdiğimiz kararların arkasında durmamız gerekiyor. Eğer sen devreye girersen, o bizim verdiğimiz dersi öğrenemeyecek.”
Büyükbabalar İçin Öz Farkındalık Rehberi
Eğer bu satırları okuyan bir büyükbabaysanız, torununuza olan sevginiz asla sorgulanmıyor. Ancak gerçek sevgi bazen “hayır” demektir.
Kurtarma İçgüdüsünü Tanıyın
Torunuz bir sorunla karşılaştığında, hemen çözüm sunma ihtiyacı hissediyor musunuz? Bu içgüdü, aslında sizin kendi kaygınızı yatıştırmaya yönelik olabilir. Yaşlı yetişkinlerin duygusal düzenleme için yakın ilişkilere daha çok değer verdiği gözlemlenmektedir. Torunuzu “kurtarmak”, aslında kendinizi değerli hissetmenin bir yolu olabilir.
Uzun Vadeli Zararı Düşünün
Şu soruyu kendinize sorun: “Torunum 40 yaşına geldiğinde, ona verdiğim bu kolaylıklar sayesinde bağımsız bir birey olacak mı?” Eğer yanıt hayırsa, şu anki yardımınız aslında gelecekteki mutluluğunu engelliyor demektir.
Genç Yetişkinler İçin Kendi Sınırlarını Belirleme
Eğer büyükbabanızın aşırı desteğinden yararlanan bir genç yetişkinseniz, kendinize karşı dürüst olun. Kısa vadede rahat gibi görünen bu durum, uzun vadede özgüveninizi ve yeteneklerinizi zayıflatır.
Zorlukları büyüme fırsatı olarak gördüğünüzde, büyükbabanızın müdahalesine ihtiyacınızın olmadığını fark edebilirsiniz. Küçük adımlarla başlayın: Bir ay boyunca kendi harcamalarınızı yönetin, sonuçlarıyla birlikte. Bu süreç rahatsız edici olabilir, ancak her başarılı karar sizi güçlendirir.
Aile Toplantısı: Ortak Zemin Bulma Yöntemi
Tüm tarafların masaya oturduğu bir aile toplantısı, sorunları çözmede etkilidir. Ancak bu toplantı suçlama değil, işbirliği ortamında gerçekleşmelidir.
Toplantıda herkes kendi bakış açısını paylaşır. Büyükbaba, torununu destekleme isteğini; ebeveynler, sınırların önemini; genç yetişkin ise kendi hedeflerini anlatır. Ardından ortak kurallar belirlenir: “Büyükbaba, Ahmet’e duygusal destek verecek ama mali yardım konusunda önce bizimle konuşacak” gibi.
Aile terapistleri, bu tür yapılandırılmış görüşmelerin aile bağlarını güçlendirirken, sınırları da netleştirdiğini belirtir. Toplantı sonrası düzenli kontrol günleri belirleyin; bu, herkesin anlaşmaya uyup uymadığını gözlemleme fırsatı verir.
Profesyonel Destek Ne Zaman Gereklidir?
Bazı durumlarda aile içi çözümler yeterli olmayabilir. Eğer genç yetişkin madde bağımlılığı, kumar gibi ciddi sorunlar yaşıyorsa veya büyükbabanın müdahalesi bu sorunları körüklüyorsa, bir aile terapistine başvurmak şarttır.
Ayrıca büyükbabanın davranışı, kendi yaşlanma korkusuyla veya kontrol ihtiyacıyla ilgiliyse, bireysel terapi faydalı olabilir. Ergenlik ve genç yetişkinlik uzmanı bir psikolog, tüm aile dinamiklerini değerlendirerek özel stratejiler geliştirebilir.
Kuşaklar arası sevgi ve destek, ailelerin en değerli hazinesidir. Ancak bu sevgi, genç bir insanın kendi ayakları üzerinde durmasını engellememelidir. Büyükbabaların şefkati ile ebeveynlerin sınırlarının buluştuğu noktada, genç yetişkinler hem sevilmiş hem de güçlü bireyler olarak yetişebilir. Bu denge kolay değildir, ancak her kuşağın kendi rolünü anlamasıyla mümkün hale gelir. Aile, birbirini desteklerken de bağımsızlığı teşvik edebilmelidir; işte gerçek olgunluk buradadır.
İçerik Listesi