Markette raflara göz atarken zeytinyağlı bir konserve kutusunu elinize aldığınızda, üzerindeki “400 g” veya “500 g” gibi rakamlar, ambalajın içindeki toplam dolum miktarını ifade eder. Bu miktara hem katı gıda hem de içindeki sıvı dahildir. Pek çok tüketici bu ayrımı bilmeden kasaya yönelirken, aslında satın aldığı konservenin önemli bir kısmının sadece sıvı fazdan oluştuğunun farkında olmayabilir.
Konserve Kutusundaki Gerçek: Toplam Ağırlık ve Süzme Ağırlık Farkı
Zeytinyağlı konservelerde karşılaşılan temel konulardan biri, ambalaj üzerinde belirtilen toplam net miktar ile içindeki katı gıda miktarı arasındaki farktır. Teknik olarak toplam net miktarın içinde sıvı da yer aldığından, bir kutu sardalye veya ton balığında, ağırlığın önemli bir kısmı yağ veya diğer dolgu sıvısı olabilir.
Konserve ürünlerde süzme ağırlık, dolgu sıvısı süzüldükten sonra geriye kalan katı gıda miktarını ifade eder. Avrupa Birliği mevzuatında, dolgu sıvısı içeren konserve gıda ürünlerinde hem toplam net miktarın hem de süzme ağırlığın etiket üzerinde belirtilmesi zorunludur. Tüketicinin katı ürün miktarını görebilmesi için bu ikisinin ayrı ayrı yazılması istenir.
Rakamlar Konuşuyor: Ne Kadar Fark Var?
Piyasada yaygın olan 160 gramlık ton balığı konservelerinde, ürün tipine göre değişmekle birlikte, süzme ağırlık çoğu zaman 104-112 gram aralığındadır. Yani 48-56 gram civarında sıvı bulunur. Bu durumda, tüketicinin elindeki gerçek balık miktarı, toplam gramajdan daha düşüktür ve fiyat karşılaştırması yaparken esas alınması gereken değer süzme ağırlıktır.
Sardalye, uskumru veya hamsi gibi zeytinyağlı balık konservelerinde sıvı oranı marka ve ürün tipine göre değişkenlik gösterir. Ticari ürünlerde dolgu sıvısı oranı çoğu zaman toplam ağırlığın yaklaşık yüzde 25-40’ı aralığındadır. Tüketici bu oranı çoğu zaman sadece toplam net miktarı görerek tam olarak tahmin edemez. Asıl belirleyici bilgi, etikette varsa süzme ağırlık satırıdır.
Tüketici Hakları ve Mevzuat Açısından Durum
6502 sayılı Tüketicinin Korunması Hakkında Kanun, mal ve hizmetlere ilişkin her türlü tanıtım ve bilgilendirmenin doğru, açık ve tüketiciyi yanıltmayacak şekilde yapılmasını zorunlu kılar. Ayrıca Türk Gıda Kodeksi Gıda Etiketleme ve Tüketicileri Bilgilendirme Yönetmeliği, gıda etiketinde net miktar bilgisinin bulunmasını şart koşar ve yanıltıcı etiketlemeyi yasaklar.
Avrupa Birliği’nde 1169/2011 sayılı Tüzük uyarınca, dolgu sıvısı içeren konserve gıdalarda hem toplam net ağırlığın hem de süzme ağırlığın belirtilmesi zorunludur. Böylece tüketici, ürünün ne kadarının gerçek gıda, ne kadarının dolgu sıvısı olduğunu satın almadan önce görebilir.
Türkiye’de etiketleme mevzuatında net miktarın belirtilmesi zorunlu olmakla birlikte, tüm dolgu sıvılı ürün grupları için AB’deki kadar ayrıntılı ve ürün bazında net bir süzme ağırlık zorunluluğu henüz her kategoride aynı derecede ayrıntılı şekilde uygulanmamaktadır. Piyasada bazı ürünlerde süzme ağırlık açıkça yazılırken, bazılarında sadece toplam net miktar öne çıkmaktadır.
Bilinçli Alışveriş İçin Pratik İpuçları
Zeytinyağlı konserve alırken ambalajın arka yüzünü mutlaka kontrol edin. Birçok üretici “Süzme ağırlık” bilgisini gönüllü veya mevzuata uygun şekilde belirtmektedir. Fiyat karşılaştırması yaparken, sadece kutu başına fiyatı değil, mümkünse süzme ağırlık başına fiyatı dikkate alın. 200 gramlık bir konserve 120 gram süzme ağırlık, 150 gramlık bir diğer ürün 120 gram veya daha yüksek süzme ağırlık sunuyorsa, birim fiyat hesabı sonucunda ilk ürün gerçekte daha pahalı olabilir.
Evde Yapılabilecek Basit Test
Sık aldığınız ürünler için gerçek katı gıda miktarını görmek isterseniz, şu yöntemi deneyebilirsiniz: Konserveyi açmadan önce kutuyu tartın. İçeriği bir süzgece boşaltarak dolgu sıvısının süzülmesini bekleyin. Katı kısmı tartarak, yaklaşık süzme ağırlığı hesaplayın. Bu yöntem, farklı markaların aynı nominal gramajda ne kadar gerçek ürün sunduğu hakkında size pratik bir fikir verebilir.
Sektörden Beklentiler ve Çözüm Önerileri
Kalıcı ve şeffaf bir çözüm için üreticilerin, etiketlerinde toplam net miktar yanında süzme ağırlığı da yeterince görünür şekilde belirtmesi gerekiyor. Düzenleyici otoritelerin, dolgu sıvılı ürünlerde süzme ağırlık bilgisinin sunumunu açık ve bağlayıcı şekilde tanımlaması sektör şeffaflığını artıracaktır.
Piyasada bazı üreticiler, etiketlerinde net miktar ve süzme ağırlık bilgisini belirgin şekilde vererek bu yaklaşımı fiilen benimsemiş durumdadır. Bu da tüketicinin güvenini artıran bir uygulama olarak öne çıkmaktadır.
Fiyat-Performans Dengesi Nasıl Kurulmalı?
Zeytinyağı veya diğer dolgu sıvıları, konserve ürünün hem lezzet hem de mikrobiyolojik koruma açısından bir parçasıdır. Bu nedenle tamamen boşa giden bir içerik olarak görülmemelidir. Ancak, özellikle ekonomik koşulların zorlaştığı dönemlerde, tüketicinin ödediği bedelin ne kadarının katı gıdaya, ne kadarının sıvıya gittiğini bilme hakkı, tüketici hukuku ve şeffaflık ilkeleri açısından önem taşır.
İki farklı ürün arasında seçim yaparken kilogram fiyatı yerine, mümkünse süzme ağırlık başına fiyatı esas almak, çoğu zaman daha sağlıklı bir fiyat-performans karşılaştırması sağlar. İlk bakışta pahalı görünen bir ürünün, birim katı gıda maliyeti açısından daha avantajlı olduğunu ortaya çıkarabilir.
Yasal Haklarınızı Kullanmak
Satın aldığınız bir konservede süzme ağırlık bilgisinin, ürün tipine göre mevzuatta beklenen bilgilendirme düzeyini karşılamadığını düşünüyorsanız veya etiketle vaat edilen içeriğe kıyasla anlamlı bir eksiklik olduğunu tespit ederseniz, durumu kayıt altına alarak Ticaret Bakanlığı’na, ilgili tüketici hakem heyetlerine veya tüketici mahkemelerine başvurabilirsiniz. Ayrıca Alo 175 Tüketici Danışma Hattı üzerinden de şikâyet veya bilgi talebinde bulunabilirsiniz.
Toplu ve belgeli şikâyetler, düzenleyici otoritelerin belirli ürün gruplarına daha yakından bakmasına ve gerektiğinde yeni düzenlemeler yapmasına zemin oluşturur. Zeytinyağlı konserve alışverişinde etiketleri okumak, süzme ağırlığı dikkate almak ve haklarınızı bilmek; hem kendi bütçenizi korumanıza hem de piyasada daha şeffaf ve adil bir ortam oluşmasına katkı sağlar. Bilinçli tüketici davranışları, gıda etiketleme uygulamalarının iyileşmesinde önemli bir itici güçtür.
İçerik Listesi